Ἡ ἑορτή τῆς Ζωοδόχου Πηγής –ἤ κατά κάποιους τῆς Ζωηφόρου– Πηγῆς εἶναι μία ἀπό τίς νέες ἑορτές τῆς ὀρθόδοξης χριστιανοσύνης. Καθιερώθηκε τόν 19οαἰώνα ὡς ἐπαίτιος τῶν ἐγκαινίων τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ καί τοῦ Παρεκκλησίου τῆς Θεομήτορος στό Βαλουκλῆ τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἡ ἑορτή ὀφείλει τήν ἀρχή καί τήν προέλευσή της στόν περικαλῆ Ναό, πού ὑπῆρχε πρός τό Ἑπταπύργιο καί εἶχε ἀνεγερθεῖ ἀπό τόν αὐτοκράτορα Λέοντα τόν Θράκα τόν καί Μακέλλη. Σύμφωνα μέ τήν ἴδια παράδοση ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανός θεραπεύθηκε ἀπό ἀσθένεια, πού τόν βασάνιζε, μέ νερό ἀπό τό ἁγίασμα καί ἔκτοτε ἔκτισε ἐκεῖ μία Μονή ἀπό τά ὑλικά πού ἀπέμειναν ἀπό τήν Ἁγία Σοφία.

Τό ἁγίασμα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς πολλές φορές συνδέεται μέ τήν ἱστορία τοῦ Βυζαντίου καί μάλιστα μέ ἐπιφανείς αὐτοκράτορες, ὅπως ὁ Λέων Στ΄ ὁ Σοφός, ὁ Κωνσταντῖνος Ζ΄ ὁ Πορφυρογέννητος, ἐνῶ σέ ἐπισκευές καί ἀνοικοδομήσεις ἐπιδόθηκαν ὁ Βασίλειος ὁ Μακεδών, ὁ Λέων, ὁ Ρωμανός Λεκαπηνός καί ἄλλοι. 

Στό ἁγίασμα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς προσέρχονταν πιστοί ἀπό ὅλο τόν κόσμο τήν Καθαρά Δευτέρα καί ἐνίοτε τήν Παρασκευή τῆς Διακαινισίμου ἑβδομάδος. Μάλιστα ὁ περιηγητής Gerlach (1576) ἀναφέρει θαυμαστό περιστατικό μέ τούς ἰχθεῖς, στούς ὁποῖους ὀφείλει ἡ εὐρύτερη περιοχή τό γνωστό τοπωνύμιο Μπαλουκλῆ.

Στούς ἑορτασμούς, πού ἀρχικά δέν συμπεριελήφθησαν στήν τυπική διάταξη τῆς Ἐκκλησίας καθιερώθηκε ἡ ἀκολουθία τοῦ Νικηφόρου Καλλίστου τοῦ Ξανθόπουλου (ΙΔ΄ αἰών), ὑπό τόν τίτλο: «Σύνταγμα περί τοῦ ναοῦ καί τῶν Θαυμάτων τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς», ὅπως παρατίθεται στό Πεντηκοστάριο. 

Η Μονή ἐρημώθηκε ἀπό τό Σουλτάνο Βαγιαζήτ στά πρώτα χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας,  ἐνῶ τήν οριστική ἐξαφάνιση κάθε ἴχνους ἐπέφερε ἡ ἐπέλαση τῶν Γενιτσάρων τό Μάρτιο τοῦ 1821. Λίγα χρόνια ἀργότερα ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Κωνστάντιος Α΄ πέτυχε τήν ἀδειοδότηση ἀνοικοδομήσεως τοῦ Ναοῦ, πού σήμερα εἶναι ἐπισκέψιμος. Τά ἐγκαίνια τελέσθηκαν στίς 2 Φεβρουαρίου 1835 ἀπό τόν Πατριάρχη Κωνστάντιο Β΄, παρουσίᾳ πλήθους ἀρχιερέων, ἐνῶ ὁ Ναός κατέστη καύχημα τῶν Ὀρθοδόξων σέ ὅλη τήν οἰκουμένη. Μάλιστα στή Ζωοδόχο Πηγή ἀνοικοδομήθηκαν περικαλεῖς ναοί, ἀνάμεσα στούς ὁποίους διακρίνεται ὁ Ἐνοριακός μας Ναός ἐπί τῆς ὁδοῦ Ἀκαδημίας στό κέντρο τῆς Ἀθήνας.